Εἶναι δρόμοι πού περπάτησες κι εἶναι κι ἄλλοι, πού δέν περπάτησες. Αὐτούς τούς δεύτερους θέλω νά σοῦ «χαρίσω», περπατώντας τους γιά λίγο τώρα, μαζί σου. Δρόμοι ἐσωτερικοί, δρόμοι τῆς φαντασίας καί τοῦ παραμυθιοῦ, δρόμοι τῆς Ἀνατολῆς, δρόμοι τῆς Δύσης. Δρόμοι τοῦ μεταξιοῦ, ἀλλά καί τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, δρόμοι τῆς ὑποψίας τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ καί δρόμοι τῆς σωτήριας βεβαιότητας.
Ἡ λεοπάρδαλις, τὴν ὁποία ἀναφέρει ὁ προφήτης Δανιήλ, εἶναι ὁ Ἀλέξανδρος ὁ βασιλιὰς τῶν Μακεδόνων, ὁ ὁποῖος πέταξε σὰν πουλὶ ἐπάνω ἀπ’ ὅλη τὴν οἰκουμένη. Γιατὶ κανεὶς δὲν ἦταν πιὸ γρήγορος καὶ πιὸ εὐκίνητος ἀπὸ αὐτόν, ἀλλὰ ἦταν ὁρμητικὸς καὶ εὐκίνητος σὰν αὐτὸ τὸ θηρίο. Λέει ὁ προφήτης· «Εἶχε (ἡ λεοπάρδαλις) τέσσερα φτερά πτηνοῦ στὸ ἐπάνω μέρος τοῦ σώματός της».
Ἐπίκαιρος ἀλλὰ καὶ διαχρονικὸς εἶναι καὶ ὁ παρακάτω λόγος τοῦ Μ. Ἀλέξανδρου. Τὸν διασώζει καὶ πάλι ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής: «Ὅταν κάποιος ποὺ ἔδειχνε πὼς τὸν ἀγαπᾶ τοῦ εἶπε· οἱ πόλεις σου μποροῦν νὰ πληρώνουν περισσότερους φόρους, ὁ Ἀλέξανδρος παρατήρησε· μισῶ τὸν κηπουρὸ ποὺ βγάζει τὰ λαχανικά ἀπὸ τὴ ρίζα («κηπουρόν μισῶ τὸν ἐκ ριζῶν ἐκτέμνοντα τὰ λάχανα».
Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς παραθέτει τὴν ἀκόλουθη ρήση τοῦ Ἀλέξανδρου: «Ὅποιος ὑποσχέθηκε πὼς θὰ φυλάξει κάποιο μυστικὸ καὶ δὲν τὸ φύλαξε, ἀλλὰ τὸ φανέρωσε, εἶναι ἢ ἄδικος ἢ πολύ ἀκρατής («ἄδικός ἐστιν ἢ ἀκρατής ἄγαν»). Αὐτός ποὺ τὸ φανέρωσε, γιὰ νὰ εἰσπράξει κάποιο κέρδος, εἶναι ἄδικος. Αὐτὸς πάλι ποὺ τὸ φανέρωσε χωρὶς κάποιο ὄφελος εἶναι ἀκρατής. Καὶ οἱ δύο εἶναι ἐξ ἴσου κακοί («ἴσως δέ γ’ εἰσὶν ἀμφότεροι κακοί».
Ὁ Μ. Βασίλειος συνιστᾶ: «Ὅταν ἀκοῦμε συκοφαντίες σὲ βάρος κάποιου, νὰ κάνουμε αὐτὸ ποὺ ἔκανε ὁ Ἀλέξανδρος: νὰ τὶς ἀκοῦμε μὲ τὸ ἕνα αὐτί μονάχα καὶ τὸ ἄλλο νὰ τὸ κρατοῦμε ἐλεύθερο , ὥστε ν’ ἀκούσουμε μ’ ἐκεῖνο ὅσα θὰ μᾶς πεῖ αὐτὸς ποὺ συκοφαντεῖται» («τὴν ἑτέραν τῶν ἀκοῶν ἀκεραίαν ταμιευσόμεθα τῷ διαβαλλομένῳ».
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἀπευθυνόμενος σὲ δύο φιλοσόφους διηγεῖται πώς, ὅταν κάποτε ἕνας αἰχμάλωτος ἔδωσε μιὰ πολύ χρήσιμη συμβουλή στὸν Ἀλέξανδρο, ὁ Μακεδόνας βασιλιὰς ὑπάκουσε εὐχαρίστως («ὑπήκουσε τῷ αἰχμαλώτῳ»). Κι ὄχι μόνον αὐτό, ἀλλὰ καὶ συγκαταρίθμησε τὸν ἄνθρωπο αὐτόν μεταξύ τῶν φίλων του («τὸν εἰσηγησάμενον μετὰ τῶν φιλούντων ἠρίθμησε») παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἦταν καὶ αἰχμάλωτός του καὶ ἀμόρφωτος.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἀναφέρει τὴν ὡραία ἐκείνη στιγμή, κατὰ τὴν ὁποία ὁ Ἀλέξανδρος μὲ μεγαλοψυχία χάρισε τὴ ζωὴ στὸν ἡττημένο βασιλιὰ τῶν Ἰνδῶν Πῶρο· καὶ προβαίνει στὴν ἐκπληκτική παρατήρηση: «Καὶ ἦν αὐτῷ ἡ περιουσία τοῦ θαρρεῖν τὸ φιλάνθρωπον» (=ἡ φιλανθρωπία ἦταν ἐκείνη ποὺ χάριζε στὸν Ἀλέξανδρο τὸ ἀπαράμιλλο καὶ ἀνεξάντλητο θάρρος του).
Ἀναμφίβολα, ἡ ἁγνότητα εἶναι ἡ κορυφαία ἀρετή τοῦ νεαροῦ στρατηλάτη, μεγαλύτερη ἀκόμη καὶ ἀπὸ αὐτὴν τὴ μοναδικὴ καὶ ἀνυπέρβλητη ἀνδρεία του. Τὸ εἶχαν ἐπισημάνει αὐτὸ οἱ ἀρχαῖοι συγγραφεῖς, ὅπως ὁ Πλούταρχος, ὁ ὁποῖος γράφει ὅτι ὅλοι θαύμαζαν τὸν Ἀλέξανδρο, γιατὶ εἶχε ἐπιδείξει πιὸ μεγάλη ἁγνότητα ἀπέναντι στὶς γυναῖκες τῶν Περσῶν παρὰ ἀνδρεία ἀπέναντι στοὺς Πέρσες.
Καὶ μαζὶ μ’ αὐτὸν ἐγκωμιάζουν καὶ τὸ ἔθνος τῶν Μακεδόνων ποὺ τὸν ἀνέδειξε, τὸ ὁποῖο ὅμως εἶναι ἑλληνικό, καθὼς ὁ Ἀλέξανδρος εἶναι μὲν Μακεδὼν καὶ «τῶν Μακεδόνων βασιλεύς», ἀλλὰ ἐν ταυτῷ, ὡς Ἕλλην, εἶναι καὶ «βασιλεὺς τῶν Ἑλλήνων», ὅπως, παραλλήλως καὶ μὲ τοὺς δύο τίτλους, τὸν ἀποκαλοῦν τόσο οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὅσο καὶ ἡ Παλαιὰ Διαθήκη.
Ξέρουμε πὼς ὁ Μ. Ἀλέξανδρος, ὁ μεγαλύτερος στρατηγὸς καὶ ἡγέτης στὴν παγκόσμια ἱστορία, ἐπηρέασε καὶ ἐνέπνευσε μὲ τὰ κατορθώματά του πάρα πολλοὺς πολιτικοὺς καὶ στρατιωτικοὺς ἀρχηγούς, μεταξὺ τῶν ὁποίων τὸν Πομπήιο, τὸν Ἰούλιο Καίσαρα, τὸν Μάρκο Ἀντώνιο, τὸν Ὀκταβιανὸ Αὔγουστο, τὸν Ἀννίβα, τοὺς Μεδίκους, τοὺς Ἀψβούργους, τὸν Μ. Φρειδερῖκο, τὸν Ναπολέοντα Βοναπάρτη, τὸν Νίλσον, τὸν Οὐέλινγκτον …
Ὅταν ὁ Ἀλέξανδρος βάδιζε πρὸς τὴν Ἀνατολή, ἔνιωθε πὼς ἔχει νὰ προσφέρει στοὺς ἀνθρώπους της ἕνα πανανθρώπινο ὅραμα ζωῆς. Τὸ ὅραμα αὐτὸ ἀπέρρεε ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ παιδεία, τή μοναδικὴ παιδεία μὲ τὴν ἀνυπέρβλητη πνευματικότητα καὶ ὑπερβατικότητα, ἴδια μὲ τὴν ὁποία ὁ μεγαλοφυὴς στρατηλάτης διδάχτηκε στὴν πατρίδα του σὲ ὅλη της τὴν ἔκταση καὶ σ’ ὅλο της τὸ βάθος ἀπὸ τὸν μεγαλύτερο ἐπιστήμονα καὶ σοφότερο δάσκαλο τῶν χρόνων ἐκείνων, τὸν Ἀριστοτέλη …
Ὁ Ἀλέξανδρος ὑπῆρξε σεμνὸς καὶ ἐγκρατής. Ὁ Πλούταρχος τὸν χαρακτηρίζει «ἄτρωτον ἐπιθυμίας», ἐνῷ ὁ Ἀρριανός γράφει πὼς ἦταν «ἐγκρατέστατος τῶν ἡδονῶν τοῦ σώματος» («Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις», 28,2). Ποτὲ δὲν πλησίασε γυναίκα οὔτε γνώρισε πρὸ τοῦ γάμου του ἄλλη γυναίκα, διότι θεωροῦσε «βασιλικώτερον τὸ κρατεῖν ἑαυτοῦ τοῦ νικᾶν τοὺς πολεμίους», πὼς εἶναι, δηλαδή, σημαντικότερο καὶ βασιλικότερο τὸ νὰ ἐξουσιάζει τὰ πάθη του παρὰ τὸ νὰ νικᾶ τοὺς ἐχθρούς.
