Ἡ ἀνδρεία, ὁ ἀπαράμιλλος ἡρωϊσμός, ἡ χαρισματικὴ προσωπικότητα, ἡ αὐταπάρνηση, τὸ εὖρος καὶ ἡ ταχύτητα τοῦ πνεύματός του ἦταν μοναδικά, καὶ στὸ μέγεθος αὐτὸ δὲν παρουσιάστηκαν ποτὲ ξανὰ ἀπὸ ἕναν ἡγέτη, μιᾶς τόσο μεγάλης αὐτοκρατορίας. Ὁ Ἀρριανὸς ἔγραψε ὅτι «ὁ Ἀλέξανδρος εἶχε τὴ θαυμάσια δύναμη νὰ ἁρπάζει τὴ σωστὴ κίνηση, ὅταν ἡ κατάσταση φαινόταν νεφελώδης».
Οἱ μάχες καὶ οἱ νίκες του ἀποκαθήλωσαν καθετὶ ποὺ θεωροῦσαν δεδομένο μέχρι τότε, ὅπως τὸ ἀκατανίκητο τοῦ περσικοῦ ἱππικοῦ.
Ὅπως σημειώνει ὁ Χάμοντ, ὁ Ἀλέξανδρος μεγάλωσε σὲ ἕνα βασίλειο ποὺ βρισκόταν συνεχῶς σὲ πόλεμο. Ἔτσι ἡ ἐπιβίωση σὲ δύσκολες πολεμικὲς στιγμὲς ἦταν καθημερινὸ βίωμα. Ὁ Ἀλέξανδρος πολεμοῦσε πρῶτος, ὅπως πρῶτος ἀνέβαινε τὰ ἐχθρικὰ τείχη, στὴν πρώτη γραμμή, μαζὶ μὲ τοὺς ἁπλοὺς στρατιῶτες τῆς μακεδονικῆς φάλαγγας. Ἡ φωνὴ τοῦ Ἀλέξανδρου ἦταν δυνατὴ καὶ ἑλκυστική, ἡ φύση του ἀκούραστη καὶ μποροῦσε νὰ ἀσκεῖται ἀνεβαίνοντας καὶ κατεβαίνοντας ἀπὸ ἕνα ἅρμα. Αὐτὴ ἡ σωματική του δύναμη καὶ τὸ παράστημά του ἐπέτρεψαν στὸν Ἀλέξανδρο νὰ ἀνεβεῖ στὴ ράχη τοῦ Βουκεφάλα, περιστατικὸ στὸ ὁποῖο ὁ Φίλιππος θαύμασε τὸ θάρρος τοῦ γιοῦ του.
Οἱ τραυματισμοί του δεκάδες, ἀπὸ τοὺς ὁποίους καὶ γλύτωσε καὶ ἀνάρρωνε σχετικὰ γρήγορα, τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν καὶ τῶν ἰατρικῶν μέσων τῆς ἐποχῆς του, κι αὐτὸ ὀφειλόταν στὶς σωματικές του ἱκανότητες καὶ ἀντοχές. Αὐτὲς ποὺ συνδέονταν μὲ τὶς πνευματικές του δυνατότητες, οἱ ὁποῖες εἶχαν δημιουργηθεῖ ἤδη ἀπὸ τὴν παιδική του ἡλικία.
Ἡ στρατηγική του σκέψη καὶ ἡ στρατηγική του ἰδιοφυΐα ἦταν ἐμφανεῖς. Μποροῦσε νὰ ἐμπνεύσει τοὺς ἄνδρες του μὲ τὴν προσωπική του γενναιότητα σὲ κάθε ἐνέργεια, ἐνῷ ἡ ταχύτητα τῶν κινήσεών του καὶ ἡ εὐρύτητα τοῦ πνεύματός του ἦταν τὰ χαρακτηριστικά του. Ἡ πολιτική του, ἐξάλλου, νὰ φέρεται ἤπια στὶς ἑλληνικὲς πόλεις ἔφερε τὴ συνεργασία τους. Ὡς βασιλιὰς τῆς Ἀσίας ἐλευθέρωνε ἀνθρώπους ἀπὸ τὸν περσικὸ ζυγὸ καὶ κέρδιζε ἔτσι τὴν ὑποστήριξη χωρῶν. Ὅπου συναντοῦσε ἀντίσταση ἀποδείκνυε ὅτι ἦταν ὑπέρτερος στρατιωτικά, ἀλλὰ δὲν ἐπέβαλλε φρουρές. Πῆρε τὴν ὑπάρχουσα δομὴ τῆς διακυβέρνησης μέσῳ σατραπῶν, ἔκανε ριζικὲς διορθώσεις καὶ προχώρησε στὴν ἐκπαίδευση νέων ἀνθρώπων στὴν ἑλληνικὴ στρατιωτικὴ δομή.
Πολλοὶ στρατοὶ ἀκόμη καὶ σήμερα ἀκολουθοῦν τὶς ὁδηγίες ποὺ θέσπισε ὁ Ἀλέξανδρος σὲ θέματα ἐπιμελητείας, ἐφοδιασμοῦ, ἐνῷ πολλοὶ ἡγέτες ἐμπνέονται ἀπὸ τὸν Μακεδόνα βασιλιά, ἀπὸ τὶς ἀρχές του, τὶς ἀξίες του καὶ τὸν τρόπο διοίκησης.
Ὁ Ἀλέξανδρος ἦταν καὶ στρατιωτικὰ ἔντιμος. Πρὶν τὴν κρίσιμη μάχη στὰ Γαυγάμηλα, καὶ παρὰ τὴν ὑπόδειξη τοῦ Παρμενίωνα νὰ ἐπιτεθοῦν αἰφνιδιαστικὰ κατὰ τὴ διάρκεια τῆς νύχτας, δεδομένου ὅτι ὁ περσικὸς στρατὸς ἦταν ἀναρίθμητος, δήλωσε ὑπερήφανα ὅτι «δὲν κλέβω τὴ νίκη».
Ὁ ἑλληνικὸς τρόπος ζωῆς, τὸ ἑλληνικὸ πολιτισμικὸ πρότυπο ἦταν ἡ ἄποψή του γιὰ τὴ ζωή του, γιὰ τὴ ζωὴ κάθε ἀνθρώπου. Ἡρωϊκὸς καὶ θεϊκός, καὶ ταυτόχρονα ἀνθρώπινος καὶ θνητός. Ὁ πρῶτος δάσκαλος τοῦ Ἀλέξανδρου, ὁ Λυσίμαχος, τὸν μύησε ἀπὸ νωρὶς στὰ κατορθώματα τῶν μυθικῶν ἡρώων, ὁ Λεωνίδας τοῦ ἀνέπτυξε ἀκόμη περισσότερο τὸ θρησκευτικὸ αἴσθημα, ὁ Ἀριστοτέλης τοῦ δίδαξε τὰ ἀναγνώσματα τῆς Ἰλιάδας. Η ἱστορία τοῦ Φιλίστου τοῦ ἔδειξε πρότυπα ἀνθρώπων καὶ θεῶν, ὅπως ὁ Ἡρακλῆς καὶ ὁ Ἀχιλλέας, τοὺς ὁποίους ἐπιθυμοῦσε νὰ ἀνταγωνιστεῖ καὶ νὰ τοὺς ξεπεράσει, καὶ ἡ πορεία τοῦ πατέρα του, τοῦ Φιλίππου, ἦταν μερικὲς ἀπὸ τὶς ἐπιδράσεις ποὺ τὸν ἐνέπνευσαν καὶ τὸν ἔκαναν νὰ νιώθει σπουδαῖος. Νὰ θέλει νὰ πετύχει τοὺς περισσότερους ἄθλους, ἀπ᾿ ὅσους πέτυχε ἄνδρας στὴν ἱστορία.
Ὁ Ἀλέξανδρος πίστευε ὅτι ἔπρεπε νὰ συγκριθεῖ μὲ τὸν Φίλιππο. Γιὰ τὸν πατέρα του ἂν καὶ εἶχαν ἔρθει σὲ σύγκρουση πολλὲς φορές, εἶχε γνώση τῆς ἀξίας του. Ὁ Θεόπομπος, ποὺ ἦταν αὐστηρὸς κριτὴς τοῦ Φιλίππου, ἔγραψε στὰ «Φιλιππικά» του: «Ἡ Εὐρώπη δὲν ἔβγαλε ποτὲ τέτοιο μεγάλο ἄνδρα, ὅπως τὸν Φίλιππο, τὸν γιὸ τοῦ Ἀμύντα». Ὁ στόχος τοῦ Φιλίππου, ὁ ὁποῖος ρώτησε τὴν Πυθία στοὺς Δελφοὺς ἂν θὰ «νικοῦσε τὸν βασιλέα τῶν Περσῶν», ἔγινε καὶ στόχος τοῦ Ἀλέξανδρου, ὁ ὁποῖος τὸν ἔκανε καὶ πράξη.
Ὁ Ἀλέξανδρος ἤθελε νὰ γίνει ὁ πρῶτος, νὰ ξεπεράσει ἀκόμη καὶ τὸν ἡμίθεο Ἡρακλῆ. Ὁ Ἀρριανὸς ἔγραψε ὅτι «ἂν εἶχε προσθέσει τὴν Εὐρώπη στὴν Ἀσία θὰ συναγωνιζόταν τὸν ἑαυτό του, μιὰ καὶ δὲν θὰ ὑπῆρχε ἀντίπαλος!», ἐνῷ ὁ Πλούταρχος, ἔχοντας πηγὴ τὸν Ἀριστόβουλο, ἀνέφερε τὰ ἑξῆς: «Πιστεύοντας ὅτι εἶχε ἔρθει ἀπὸ τοὺς θεούς, νὰ γίνει κυβερνήτης καὶ ἑνωτὴς τῆς ἀνθρωπότητας, χρησιμοποιώντας τὴ δύναμη τῶν ὅπλων ἐκεῖ ποὺ δὲν δεχόταν τὴν πειθώ του, ἕνωσε ὅλες του τὶς δυνάμεις σὲ ἕνα καὶ μόνο σκοπό: νὰ ἑνώσει σὲ εὐτυχῆ μίξη τὶς ζωές, τοὺς τρόπους, τοὺς γάμους καὶ τὰ ἤθη τῶν ἀνθρώπων. Εἶπε σὲ ὅλους νὰ θεωροῦν τὴν οἰκουμένη ὡς πατρίδα καὶ τὸν στρατό του ὡς δική τους ἀσφάλεια».
Ἀπ᾿ ὅλους τοὺς ἀρχαίους συγγραφεῖς (Ἀρριανό, Στράβωνα, Πλούταρχο κλπ.) σημειώνεται ὅτι ὁ Ἀλέξανδρος εἶχε τόση ἀνδρεία σὲ συνδυασμὸ μὲ τὸ ἐξαιρετικὸ ἦθος, ὥστε μετὰ τὸν θάνατό του, ἡ μητέρα τοῦ Δαρείου, ἡ Συσίγαμβρις, μαθαίνοντας τὴν ἀπώλεια τοῦ Ἀλέξανδρου, ἔπαυσε οἰκειοθελῶς νὰ παίρνει τροφὴ καὶ ἀφέθηκε νὰ πεθάνει ἀπὸ ἀσιτία.
